Soạn: Tăng già Tư Na
Hán dịch: Cầu Na Tỳ Dịa
Việt dịch: Thích Phước Cẩn
Nhà xuất bản Tôn Giáo
Một thuở nọ, đức Phật ở tại vườn Trúc Thước Phong (Venuvana - Kalandaka - Nivāna "S") thuộc thành Vương Xá (Rājagrha "S") cùng với chúng đại Tỳ kheo, đại Bồ tát, trời, rồng, dạ xoa, càn thát bà, a tu la, ca lâu la, khẩn na la, ma hầu la già, tất cả ba mươi sáu ngàn vị.
Lúc ấy, trong hội có năm trăm người Phạm Chí ngoại đạo dứng lên bạch Phật:
- Bạch Thế Tôn, vì nghe nói đạo Phật rộng sâu, không đạo giáo nào sanh kịp, nên chúng con đến thưa hỏi. Xin ngài từ bi chỉ dạy:
Phật nói:
- Quý lắm! Hiền giả cứ hỏi.
Các Phạm Chí nói:
- Chúng sanh trong thiên hạ có hay không có?
Phật dạy:
- Có mà không, không mà có.
Phạm Chí hỏi:
- Như hiện nay, những vật đang có ở đây, sao ngài nói không có? Những vật hiện không có ở đây, sao ngài lại nói có?
Phật đáp:
- Những thứ hiện đang tồn tại, ta nói có, những thứ đã tiêu mất, ta nói không. Cho nên nói: "hoặc có, hoặc không có".
Phạm Chí hỏi:
- Con người từ đau sanh ra?
Phật đáp:
- Con người từ ngũ cốc sanh.
- Ngũ cốc từ đâu sanh?
- Ngũ cốc từ đất, nước, gió, lửa sanh.
- Đất, nước, gió, lửa từ đâu sanh?
- Đất, nước, gió, lửa từ "không" sanh.
- "Không" từ đâu sanh?
- :Không" từ "Không chỗ có" sanh.
- "Không chỗ có" từ đâu sanh?
- "Không chỗ có" từ tự nhiên sanh.
- Tự nhiên từ đâu sanh?
- Tự nhiên từ Niết Bàn sanh.
- Niết Bàn từ đâu sanh?
Phật đáp:
- Hiền giả hỏi làm chi những việc xa xôi quá như vậy? Niết Bàn là pháp không sanh không diệt.
Phạm Chí hỏi:
- Thế Tôn vào Niết Bàn chưa?
Phật đáp:
- Ta chưa vào Niết Bàn.
- Nếu Thế Tôn chưa vào Niết Bàn, sao lại biết Niết Bàn là thường, lạc?
- Nay ta hỏi hiền giả: chúng sanh trong thiên hạ khổ hay vui?
- Chúng sanh rất khổ.
- Vì sao nói là khổ?
- Con thấy khi chết, chúng sanh đau đớn khổ sở, khó chịu, nên con biết chết là khổ.
- Nay hiền giả chưa chết mà vẫn biết chết là khổ. Còn ta thấy mười phương chư Phật không sanh, không tử, thế nên biết Niết Bàn là thường, lạc.
Năm trăm người Phạm Chí đều tỏ ngộ, xin Phật cho thọ năm giới, chứng quả tu đà hườn, rồi trở về chỗ ngồi.
Phật dạy:
- Để các vị hiểu rõ thêm, nay ta sẽ nói thêm các ví dụ.