Vẫn còn là bí ẩn
Giải thích về sự hình thành hạt xá lị, Sử thần Ngô Sĩ Liên có viết trong Đại Việt Sử ký rằng: “Thuyết nhà Phật gọi là xá lị, là tinh túy do tinh khí tụ lại khi đốt xác, lửa không đốt cháy được cho nên gọi là bảo. Tương truyền người nào học Phật thành thì thân hóa như thế. Có lẽ vì sự đoạn tuyệt tình dục thì tinh khí kết lại thành ra như thế ấy”. Cách giải thích này chỉ là chủ quan theo suy nghĩ cảm tính của Ngô Sĩ Liên nên cũng chưa rõ rệt cho lắm.
Thời nay, dưới con mắt khoa học thực nghiệm, sự hình thành hạt xá lị có nhiều cách giải thích khác nhau. Trong cuốn Những điều bí ẩn trong lịch sử Trung Quốc do Nxb Thế giới ấn hành có dẫn ra mấy quan điểm:
Quan điểm thứ nhất cho rằng trong quá trình luyện khí công với 3 yêu cầu điều thần, điều khí và điều khiển thân thể, hoạt động tư duy của con người trong trạng thái yên tĩnh tuyệt đối tự do vận khí, thanh thoát hư vô nên có thể thu hút được tối đa nguồn năng lượng từ tự nhiên, đạt tới cảnh giới con người và đất trời hòa làm một, trong và ngoài cơ thể dung hợp hài hòa, tinh, khí, thần chuyển hóa lẫn nhau từ đó xuất hiện trạng thái hỗn nguyên (âm dương trộn lẫn). Như vậy tinh lực và sức mạnh vật chất toàn thân sẽ ngưng đọng mà hình thành hạt xá lị.
Cách giải thích này tỏ ra rất trừu tượng và huyền hoặc vì các tài liệu khí công của cả Trung Quốc hay Yoga của Ấn Độ đều không đề cập đến việc tạo xá lị như một thành quả của luyện khí công.
Một quan điểm khác cho rằng hạt xá lị của nhà Phật chỉ là viên sỏi canxi hóa tức là giống dạng các viên sỏi thận, sỏi mật trong cơ thể con người vốn có nguồn gốc do sự tích tụ canxi mà thành. Người chủ xướng thuyết này giải thích rằng vì các tăng nhân sinh thời cơ thể luôn ở trạng thái ngồi là chủ yếu. Thức ăn đưa vào cơ thể chủ yếu là thực vật giàu xenlulo không tốt cho tiêu hóa mà ngồi nhiều sẽ khiến cơ thể tích tụ canxi tạo nên sỏi thận, sỏi mật.
Tuy nhiên thuyết này ít có sức thuyết phục. Bởi lẽ những viên sỏi thận, sỏi mật mà ta nhìn thấy trong các cuộc phẫu thuật không có màu sắc như các viên xá lị. Và nhiều người sỏi thận sỏi mật khi hỏa thiêu cũng không xuất hiện xá lị.
Tựu chung lại, sự tồn tại của hạt xá lị là điều đã được thừa nhận dưới mắt khoa học nhưng con đường nào để hình thành nên xá lị thì vẫn còn là một mảng bí ẩn thuộc về thế giới tâm hồn mà khoa học thực nghiệm chưa chạm tới được.
http://kienthuc.net.vn/giai-ma/he-mo-bi ... 77861.html
Không chỉ đạo Phật,nhiều tôn giáo khác cũng có các hình thức tu tập thiền định từ hàng ngàn năm nay.Nhưng không một tài liệu,ghi chép nào của các tôn giáo này ghi nhận trường hợp hỏa thiêu để lại xá lợi,hay xá lợi là kết quả của việc tu tập thành tựu.Như vậy một số ý kiến cho rằng xá lợi là kết quả của việc tu tập thiền định,khí công,cùng với lối sống khổ hạnh là hoàn toàn không chính xác.
Theo Phật giáo Tây Tạng,xá lợi 5 màu là biểu hiện cho sự thanh tịnh của 5 uẩn,cho thấy hành giả đã thành tựu Ngũ trí Như Lai,đạt giải thoát trong một đời.