Thiền hoa

[Thien Nhan]

1709.- Bí quyết thành công.

Chúng đệ tử muốn biết bí quyết thành công là gì, bèn đi hỏi sư phụ. Thiền sư không trực tiếp trả lời, chỉ vung 2 tay ra trước rồi vẫy về sau và nói :
-Từ hôm nay trở đi, mỗi ngày các ông đều làm động tác này 300 lần.
Một tháng sau thiền sư hỏi :
-Ai làm theo lời tôi dặn.
Hầu hết các thiền sinh đều giơ tay. Thiền sư gật đầu. Lại một tháng sau nữa thiền sư lại hỏi, chỉ có một nửa số thiền sinh giơ tay. Một năm sau thiền sư lại hỏi thì chỉ có một thiền sinh giơ tay.
(Nhất Nhật Nhất Thiền)

Sự thực, việc dễ làm nhất lại là việc khó làm nhất. Và việc khó làm nhất lại có thể biến thành dễ làm, quan trọng ở chỗ chúng ta có chịu kiên trì làm hay không.

[Thien Nhan]

1725.- Đại nhân không cãi lộn.

Có người hỏi hòa thượng Bạch Ẩn :
-Chúng ta quen nhau đã lâu, con chưa hề thấy thầy nổi giận, chẳng lẽ thầy không biết tức giận sao ?
Bạch Ẩn cười :
-Tôi không phải là Địa Tạng Vương do đá đẽo thành, làm sao lại không biết tức giận ? Chỉ là khi nổi giận không để lộ ra bên ngoài thôi.
(Danh Thiền Bách Giảng)

Trong mỗi người chúng ta đều ẩn tàng một con sư tử lông vàng. Vô sự thì không sao, nhưng khi có chuyện thì con sư tử này sẽ xông ra. Con sư tử này là Phật lực có thể giết người, đả thương người hay hòa mình cùng người sinh sống. Có thể điều phục được con sư tử này hay không là do công phu tu dưỡng có thành tựu hay không.

[Thien Nhan]

1727.- Bạch Ẩn.

Bạch Ẩn mới đầu theo học thiền sư Tánh Triệt, trụ trì chùa Anh Nham Tự. Một hôm đang ngồi thiền bỗng nghe tiếng chuông chùa từ xa vẳng lại hoát nhiên đốn ngộ. Ông đem cảnh giới này trình cho thiền sư Tánh Triệt, nhưng không được thiền sư chấp nhận. Ông bèn rời bỏ Anh Nham Tự, trong lòng đầy kiêu ngạo. Một hôm ông gập Chánh Thọ Lão Nhân, lúc đó ông mới 24 tuổi, mạnh miệng bảo Chánh Thọ :
-Thiền truyền sang Nhật Bản đã 300 năm rồi mà chẳng có ai ngộ đạo như tôi cả.
-Ngộ cái gì ? Nếu ông đã ngộ thì chữ “Vô” của Triệu Châu ông giải thích thế nào ?
-Vô là vô, vô pháp nắm được.
Bạch Ẩn nghĩ rằng câu đáp của mình hay ho lắm, chẳng ngờ bị Chánh Thọ bóp mũi :
-Ông còn chưa đáp đúng.
Bạch Ẩn bị đau, lùi lại vài bước. Chánh Thọ hãy còn giận mắng :
-Ông là đồ tăng chết dẫm trong động !
(Danh Thiền Bách Giảng)

Đối với một kẻ kiêu ngạo từ nhỏ như Bạch Ẩn đây là lần đầu tiên bị lăng nhục, giống như bị đá từ đỉnh núi lăn xuống đáy vực sâu, lúc đó Bạch Ẩn bỗng tỉnh ra, quyết định theo Chánh Thọ học tập, và cuối cùng đã giác ngộ.

[Thien Nhan]

1729.- Mộc Đường.

Thiền sư Mộc Đường trên đường hóa duyên bỗng nghe tiếng một kỹ nữ gọi :
-Mộc Đường hòa thượng, vào chơi rồi hãy đi.
Ông ngạc nhiên không biết ai lại biết tên mình bèn hỏi lại :
-Cô là ai ? Sao biết tôi ?
Thì ra cô gái đó là con một thí chủ. Cô nói trên đường toàn là khách uống trà không có phiêu khách nên không kiếm được tiền. Cô khẩn khoản mời hòa thượng bồi bạn với cô qua đêm. Mộc Đường nhận định rằng vì có duyên nên mới gặp gỡ bèn đồng ý vào kỹ viện. Nhưng ông không ngủ trên giường với kỹ nữ mà ngồi thiền trên sàn nhà. Đến nửa đêm, kỹ nữ không nhẫn nại được nữa, thỏ thẻ :
-Sao thầy không lên giường ngủ với em ?
-Công việc của cô là ngủ với người, công việc của tôi là ngồi thiền. Đừng để ý đến tôi, hãy ngủ cho ngon giấc.
Hai người qua đêm như vậy.
(Danh Thiền Bách Giảng)

Người học thiền phải biết quý cái tâm tự nhiên của mình, không bị sắc giới, sanh tử, thiền cảnh trói buộc, tự do tự tại.

[Thien Nhan]

1732.- Đầu gậy trăm trượng bước thêm bước nữa.

Tông Phong là tổ sư khai sơn Đại Đức Tự. Mới đầu cắt tóc xuất gia ở Vạn Thọ Tự, chăm chỉ học tập Phật pháp, sau khi ngộ rồi lại theo thiền sư Thiệu Minh khắc khổ ma luyện. Thường các vị thiền sư giác ngộ rồi thì ở lại chùa giáo hóa đồ đệ, nhưng Tông Phong thì lại lìa Vạn Phật Tự. Ông ẩn cư ở Vân Cư Am cùng sinh hoạt với bọn ăn mày ở Ngũ Đại Kiều và giảng Phật pháp cho bọn họ. Trải 20 năm như vậy, một hôm ông được Thiên Hoàng triệu kiến. Khi gập mặt, Thiên Hoàng bảo ông :
-Phật pháp vô biên không thể nghĩ bàn, một gã ăn mày đối tọa với Thiên Hoàng.
Ông trả lời ngay :
-Vương pháp không thể nghĩ bàn, Thiên Hoàng đối diện với Phật pháp.
Thiên Hoàng thấy Tông Phong đối với uy nghi của Hoàng Đế mà vẫn thản nhiên không hề khiếp phục thì rất kính phục.
(Danh Thiền Bách Giảng)

Đối với câu nói của Thạch Sương :
-Đầu gậy trăm trượng làm sao bước thêm bước nữa ?
Trường Sa trả lời :
-Đầu gậy trăm trượng, bước bước nữa
Đại thiên thế giới hiện toàn thân.
Đã leo tới đầu gậy là đã đạt ngộ. Ngộ đạo rồi nên tiến lên cảnh giới cao hơn là lìa đầu gậy bước vào thế giới hiện thực, một là để đào luyện đạo lực của mình, hai là để cứu độ chúng sanh. Sinh hoạt của thiền sư Tông Phong chính là như vậy. (Xem thêm công án 275).

[Thien Nhan]

1733.- Không màng danh lợi.

Khai sơn tổ sư của tông Tào Động Nhật Bản là Đạo Nguyên. Cả đời ông không hề chạy theo danh lợi. Khi Đạo Nguyên du học ở Trung Quốc, ngộ đạo rồi, từ biệt Như Tĩnh về nước. Như Tĩnh bảo :
-Phen này ông về Nhật Bản, tuyên dương Phật pháp, khai hóa dân tâm, đừng sống ở nơi thành thị, đừng thân cận các vị quan lớn, cứ sống ở nơi rừng sâu, núi thẳm mà dạy dỗ học trò.
Đạo Nguyên y lời dạy, trở về nước mới đầu cư ngụ ở kinh đô. Về sau danh tiếng càng cao bèn rời về làng Vũ Trị dạy học và hoàn thành tác phẩm Chánh Pháp Nhãn Tạng. Ông từng nói :
-Học tập Phật đạo là học tập chính mình. Học tập chính mình là quên đi chính mình, quên đi chính mình là chứng minh vạn pháp, chứng minh vạn pháp là thoát ly chính mình.
Danh càng cao thì càng nhiều phiền nhiễu, ông bỏ Vũ Trị di chuyển đến nơi xa xôi hơn, lập nên Vĩnh Bình Tự. Chính quyền Mạc Phủ vời ông đến Liêm Thương, ông vâng lời. Nửa năm sau ông lại trở lại Vĩnh Bình Tự. Trong khi ông vắng mặt đệ tử Huyền Minh nhận 2000 thạch do Mạc Phủ hiến tặng. Đạo Nguyên biết chuyện này rất tức giận, mắng đệ tử :
-Ông là đồ thối tha mới nhận tiền của người, tôi bình sinh chưa hề thuyết pháp vì danh hay lợi. Ông nghe theo lời của người quyền thế vọng cầu danh lợi là giặc của Phật.
Nói rồi đuổi Huyền Minh ra khỏi chùa, đoạn tuyệt quan hệ.
(Danh Thiền Bách Giảng)

[Thien Nhan]

1740.- Bốn bà vợ.

Một hôm, Đức Phật kể cho đại chúng nghe một câu chuyện cổ :
-Ngày xưa, có một vị phú thương có 4 bà vợ.
Bà thứ 1 : lanh lợi, đáng yêu, luôn ở bên cạnh.
Bà thứ 2 : do ông chiếm đoạt về, rất xinh đẹp.
Bà thứ 3 : giúp đỡ ông trong sinh hoạt.
Bà thứ 4 : vì suốt ngày đêm đôn đáo việc này việc nọ, ông ta hầu như quên hẳn sự tồn tại của bà này.
Một lần phú thương định đi xa, hành trình rất gian khổ. Ông định đem theo một bà vợ đi cho có bạn. Ông ngỏ ý với các bà.
Bà thứ 1 :
-Ông cứ đi đi, tôi không theo đâu !
Bà thứ 2 :
-Tôi bị ông chiếm đoạt về, không phải là tự nguyện, tôi không đi.
Bà thứ 3 :
-Tôi không chịu được gian khổ, cùng lắm đưa ông ra tới cổng thành thôi.
Bà thứ 4 :
-Dù ông đi đâu tôi cũng theo, vì tôi là vợ ông.
Do đó, ông đem bà thứ 4 theo.
Kỳ thật, phú thương là chúng ta. Bà thứ 1 là thân xác ta, khi chết ta không mang theo được. Bà thứ 2 là tiền bạc do ta kiếm về, sanh không mang đến, chết chẳng thể đem theo được. Bà thứ 3 là bạn bè. Bà thứ 4 là tự tánh.
(Nhất Nhật Nhất Thiền)

[Thien Nhan]

1780.- Đột phá giới luật.

Thời Nam, Bắc triều, Trúc đạo Sinh là một vị cao tăng mẫn tiệp. Một lần tống Văn Đế thiết trai cúng dường chư tăng, nhưng vì sửa soạn quá lâu khi dọn bữa ra thì đã quá ngọ. Chư tăng không dám đụng đũa. Tống văn đế bảo ;
-Chẳng quan hệ, bây giờ mới là chính ngọ.
Chư tăng vẫn không dám dùng bữa. Lúc đó Trúc Đạo Sinh đứng dậy lớn tiếng nói :
-Thanh thiên bạch nhật, thiên tử nói chính ngọ thì là chính ngọ, còn ngờ gì nữa ?
Nói rồi cầm bình bát lên ăn, chúng tăng cũng làm theo.
(Nhất Nhật Nhất Thiền)

Giới luật nhất định phải theo. Nhưng giới luật không phải là cố định mà tùy theo hoàn cảnh, thời gian mà thay đổi, như vậy mới bắt kịp sự tiến triển của xã hội.

[Thien Nhan]

1782.- Không thể bắt chước. "

Thiền sư Lâm Tế sắp viên tịch, chiêu tập đệ tử lại bảo :
-Tôi nhập diệt rồi, các ông không thể để chánh pháp nhãn tạng của tôi bị tiêu diệt.
Đại đệ tử Tam Thánh lập tức biểu lộ quyết tâm :
-Đệ tử chúng con đâu dám để chánh pháp nhãn tạng của thầy bị hủy diệt.
Lâm Tế gật gù :
-Vậy sao ? Giả như về sau có người hỏi Phật pháp của tôi thế nào, các ông trả lời làm sao ?
Tam Thánh bắt chước Lâm Tế hét lớn. Lâm Tế lắc đầu :
-Ai ngờ đâu chánh pháp nhãn tạng của tôi bị hủy diệt bởi con lừa mù này. Thật là đau lòng !
Nói rồi, Lâm Tế đoan tọa tại pháp đường mà tịch.
Thấy Lâm Tế lìa đời, Tam Thánh rất thương tâm, bảo đại chúng :
-Bình thường lão sư đối với người đến tham học đều hét lên một tiếng, tại sao chúng ta cũng hét mà lại không được ?
Đột nhiên Lâm Tế mở mắt ra nói :
-Tôi ăn các ông không thể no, tôi chết các ông cũng không thế được.
Chúng đệ tử đều quỳ lạy, Tam Thánh thưa :
-Xin lão sư tha thứ chúng con đã không hiểu rõ giáo huấn của thầy. Xin thầy đừng vội đi, xin hãy chỉ điểm thêm cho chúng con.
Lâm Tế hét lên một tiếng lớn rồi bảo :
-Tôi không để cho các ông bắt chước.
Nói rồi, lần này đi luôn.
(Thiền Vị)

[Thien Nhan]

1783.- Đơn Hà đốt Phật.

Một hôm Đơn Hà Thiên Nhiên quải đơn ở một ngôi chùa nhỏ. Lúc đó trời rất lạnh, tuyết rơi bời bời. Đơn Hà lấy pho tượng Phật bằng gỗ đem đốt để sưởi ấm. Củ sát sư của chùa trông thấy, tức giận hét lớn :
-Thật đáng chết ! Sao ông dám đem tượng Phật ra đốt ?
-Tôi đốt để tìm xá lợi.
-Nói bậy không à ! Phật gỗ làm sao có xá lợi ?
-Đúng rồi ! Phật gỗ đương nhiên không có xá lợi, vậy chắc ông không ngại cho tôi xin một pho nữa đốt để sưởi ấm chứ ?
(Thiền Vị)

[Thien Nhan]

1786.- Hãy bỏ tâm sân đi đã.

Có một vị tướng quân từng lăn lộn nhiều năm ngoài chiến trường. Một hôm ông đến thăm thiền sư Đại Huệ và yêu cầu xuất gia.
-Thiền sư, con nay đã chán hồng trần, xin thầy từ bi xuống tóc cho con, nhận con làm đệ tử.
Đại Huệ từ chối :
-Ông có gia đình, có nhiều tập khí xã hội, chưa thể xuất gia ngay được, hãy từ từ.
Tướng quân vội đáp :
-Thiền sư, hiện giờ cái gì con cũng bỏ xuống được, vợ con, gia đình đều không thành vấn đề. Xin thầy cho con xuất gia.
Đại Huệ lập lại :
-Hãy từ từ.
Tướng quân chưa chịu thôi, một hôm đến chùa thật sớm. Đại Huệ hỏi :
-Sao mới sáng sớm mà ông đã tới lễ Phật vậy ?
Tướng quân bèn ngâm hai câu thơ :
Để dập tắt ngọn lửa
Dậy sớm lễ tôn sư.
Đại Huệ cười :
Sao ông dậy sớm thế ?
Chẳng sợ vợ bỏ ư ?
Tướng quân nổi giận :
-Lão quái này sao dám mạ lỵ người.
Đại Huệ cười ha hả, đọc cho một bài kệ :

輕輕 一 撥 扇
Khinh khinh nhất bát phiến
性火 又 燃 燒
Tánh hỏa hựu nhiên thiêu
如此 暴 躁 氣
Như thử bạo táo khí
怎算 放 得 下
Chẩm toán phóng đắc hạ.

Nhè nhẹ quạt một cái
Ngọn lửa lại cháy bùng
Tánh tình thô bạo thế
Bỏ xuống được hay chăng ?
(Thiền Vị)

[Thien Nhan]

Hỏi những điều không đáng hỏi, học những điều không đáng học.

Có một câu chuyện nổi tiếng về một người đến hỏi Phật :
-Bạch Thế Tôn, có linh hồn không ? Linh hồn có vĩnh viễn không ? Khi chết rồi linh hồn sẽ ra sao ? v . v .

Trong một thoại bản Đức Phật im lặng không trả lời.Trong một thoại bản khác Đức Phật kể một câu chuyện : Có một người bị tên độc bắn. Chúng ta nên rút mũi tên ra và lo chữa trị cho người đó hay là hỏi ai bắn ? Vì lý do gì mà bị bắn v . v . Trả lời những câu hỏi này cần nhiều thì giờ, nhưng chúng ta không có thì giờ. Chúng ta đang sống trong tình trạng cấp cứu vì chúng ta đang bị bắn bởi những mũi tên buồn khổ, bệnh tật, chết chóc. Chúng ta phải hành động để giải quyết những vấn đề này ở đây và ngay bây giờ. Những giải thích siêu hình thì lý thú thật nhưng xa vời với thực tại chúng ta đang sống. Thiền là ở đây, ngay bây giờ, ở trong việc rửa bát, quét nhà, cãi lộn giữa vợ chồng, con cái, bạn bè.