ĂN CHAY ĐÚNG PHƯƠNG PHÁP
Tại sao những người ăn chay trường vẫn có thể bị bệnh như những người không ăn chay, Và làm thế nào ăn chay đúng phương pháp?
Trong Phật giáo chúng ta thường nghe nói tới cội rễ của đau khổ là Tam Độc. Đó là Tham, Sân và Si. Ba thứ này đầu độc chúng ta, dẫn chúng ta đi trong sanh tử luân hồi. Trong giới Y khoa, cũng nói đến Tứ độc. Đó là bệnh cao áp huyết, cao Cholesterol, tiểu đường và mập phì.
Cũng như Tam độc trong Phật giáo, Tứ độc trong Y khoa thường hay kết bạn đi chung với nhau và đưa đến chết người. Chúng không chừa một ai, già trẻ lớn bé, nam phụ lão ấu, sắc dân trắng vàng đen đỏ, phàm phu hay tu hành.
Nhiều người hay than thân trách phận là ăn hiền ở lành, ăn chay nằm đất quanh năm mà cũng bị trúng độc thủ của Tứ độc. Chẳng hạn chỉ ăm cơm, ăn bún, ăn phở, ăn mì, ăn rau, không thịt cá gì cả mà mỡ Cholesterol cứ cao, cân trọng lượng thì cứ lên, và nhịp tim đập cao hơn bình thường.
Cũng có một vài vị sư và ni an chay trường khổ hạnh ở Việt Nam khi qua đến Hoa Kỳ, một thời gian sau cũng bị trung độc thủ của Tứ độc, làm nhiều Phật tử thắc mắc ăn chay trường mà cũng bị bệnh.
Theo các nhà khoa học cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến các bệnh này. Tuy nhiên, có những nguyên nhân chúng ta có thể thay đổi và kiểm soát chúng được bằng cách điều hòa việc ăn uống và luyện tập thể dục, nhưng cũng có nhưng nguyên nhân chúng ta không kiểm soát được như đặc tính di truyền của mỗi người, hoặc tuổi già vì càng lớn tuổi càng dễ bị bệnh.
Hôm nay, chúng tôi trình bày về ba nguyên do mà những người ăn chay trường vẫn có thể bị bệnh như những người không ăn chay và nhấn mạnh đến các biện pháp áp dụng hầu có thể ngăn ngừa phần nào được bệnh tim mạch, tiểu đường và ung thư qua việc ăn chay và luyện tập thể dục.
Nhưng trước hết cần phải nói ngay rằng ăn chay đúng phương pháp và luyện tập thể dục đều đặn, theo các nhà khoa học, thì chỉ có khả năng giảm nguy cơ lâm bệnh bệnh 58% mà thôi và nói một cách khác, những người ăn chay có luyện tập thể dục này vẫn có thể bị bệnh như thường huống hồ ăn chay trường không đúng phương pháp và không luyện tập thể dục và các vi tăng ni bệnh cũng nằm trong trường hợp này, không ai được đặc cách miễn bệnh tiểu đường hay tim mạch.
Việc một vài vị sư, vị ni, cư sĩ Phật tử ăn chay trường bị bệnh tiểu đường hay bệnh tim mạch có thể là do ba nguyên nhân sau đây:
1. Ăn chay không đúng phương pháp.
2. Là không luyện tập thể dục hay luyện tập thể dục không đều đặn và không đủ liều lượng.
3. Là do sự thay đổi môi trường sống.
Trước hết, chúng tôi trình bày về nguyên nhân do ăn chay không đúng phương pháp.
Thường người Việt Nam chúng ta sử dụng ngũ cốc nhiều hơn, nhất là cơm gạo trắng, các loại bún, bánh phở và các loại bánh khác làm từ bột gạo, như bánh canh, bánh đúc, bánh xèo v.v..., nên xảy ra tình trạng dư thừa năng lượng từ ngũ cốc.
Đường và tinh bột được cơ thể chuyển hóa ra Glucose. Glucose lưu thông trong máu và cung cấp năng lượn cho các tế bào. Khi tế bào không dùng hết thì Glucose sẽ được chuyển hóa thành Glycogen và được lưu trữ trong bắp thịt và gan hoặc được chuyển thành mỡ Acid béo và Triglyceride.
Do vậy, kết quả cuối cùng là làm tăng khối lượng mỡ trong cơ thể. Nếu không sử dụng hết năng lượng dư thừa này qua các hoặt động thể lực thì rất dễ bị mập phì và dễ sinh ra bệnh tiểu đường.
Ngoài ra, khi nấu ăn quý bà thường dùng qua nhiều bột ngọt, đường, muối, thực phẩm chay chế biến và các thực phẩm tinh lọc, nhất là dùng quá nhiều dầu để chiên xào.
Mặc dù dầu thảo mộc không có chất Cholesterol nhưng lại có lượng cao chất béo không bão hòa và khi chiên nhiều lần, có độ nóng lâu, dầu không bão hòa sẽ trở thành loại dầu có đặc tánh giống như bão hòa mà người ta gọi là trans-fatty acids.
Chất béo bão hòa và trans-fatty acids. là những chất béo không tốt, làm gia tăng chất Cholesterol xấu LDL và đồng thời làm giảm Cholesterol tốt HDL trong máu, do đó gia tăng mức nguy hiểm về bệnh tim mạch và đồng thời cũng làm cho chất Insulin giảm hiệu năng hộ tống chất đường vào trong các tế bào.
Vì thế, trong việc ăn chay nhằm bảo vệ sức khỏe, yếu tố điều hòa thức ăn hàng ngày để tạo sự quân bình năng lượng thu nhập và tiêu dùng, là một điều vô cùng cần thiết. Và ăn chay đúng phương pháp nhằm đáp ứng nhu cầu này.
Nguyên nhân thứ hai là do thiếu luyện tập thể dục hay nếu có tập thì tập không đều đặn.
Yếu tố đều đặn (consistency) quan trong hơn là yếu tố cường độ (intensity). Các nhà khoa học cho biết luyện tập thể dục bằng cách đi bộ nhanh trên máy đi bộ hay đi ngoài trời đều đặn mỗi ngày ba mươi phút đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nhất.
Luyện tập thể dục đều đặn làm máu lưu thông dễ dàng đến mọi nơi trong cơ thể, chuyển vận oxy và các chất dưỡng sinh khác nuôi dưỡng các tế bào, tạo năng lượng hoạt động cho con người.
Luyện tập đều đặn cũng gia tăng tỷ trọng chất xương, làm xương cốt cứng mạnh hơn, giảm áp xuất máu, giảm sự thành lập các cục máu đông và đồng thời có tác dụng gia tăng hàm lượng Cholesterol tốt HDL và giảm chất béo Triglycerides trong máu.
Đi bộ chậm, trong Phật giáo gọi là thiền hành, chỉ có lợi cho sự thư giản tâm hồn mà không có tác dụng gì cho cơ thể, nên không thể xem là tập thể dục được. Tập thể dục dúng cách có nghĩa là tập đều đặn hàng ngày và tập với nhịp tim đập trong khoảng từ 65 đến 85 phần trăm nhịp tim đập tối đa. Nhịp tim đập tối đa được tính theo công thức: 220 trừ số tuổi.
Khi luyện tập, dù đi bộ nhanh trên máy cũng nên tập trung vào hơi thở. Chính sự tập trung tinh thần này sẽ nâng cao hiệu quả tập luyện và là một lối thiền đi bộ tạo nên sự thư giãn tâm hồn.
Nguyên nhân thứ ba là do sự thay đổi môi trường sống.
Nguyên nhân này thường xảy ra đối với những người di dân ở thế hệ thứ nhất. Theo các nhà khoa học, cơ thể sinh lý của người Việt Nam chúng ta thuộc loại chuyển hóa chậm từ thực phẩm ra năng lượng (Slow metabolized). Khi còn ở quê nhà, các tăng ni làm việc bằng thể lực nhiều, công gphu tu nhiều, ăn uống đơn sơ.
Dưới mắt nhìn của nhà dinh dưỡng học là thiếu chất bổ dưỡng, nhưng cơ thể thuộc loại chuyển hóa chậm. lại có nhiều công phu tu tập nên không nảy sinh vấn đề, nay phải đổi sáng một môi trường sống mới, hoạt động ít, lo nghĩ nhiều.
Một số tăng ni phải đi làm tại các công tư sở kiếm tiền, giảm giờ công phu tu hành và ăn uống theo phong tục người Tây phương lấy bữa ăn tối làm chính. Mặc dù ta ăn chay nhưng lại là thực phẩm chay chứa quá nhiều chất bổ dưỡng và sự hoạt động thể lực lại quá ít, mà cơ thể vẫn phải giữ thói quen cũ tức loại chuyển hóa chậm, các chất bổ dưỡng dư thừa liên tục đưa vào cơ thể, không được chuyển hóa nhanh thành năng lượng nên biến thành mỡ, do đó dễ sinh ra bệnh tiểu đường và tim mạch.
Vậy ăn chay như thế nào mới là đúng phương pháp?
Ăn chay được xem là đúng phương pháp khi chúng ta cung cấp cho cơ thể chúng ta đủ các chất dưỡng sinh cần thiết vừa đủ cho cơ thể để hoạt động và tăng trưởng và cũng không quá ít để bị suy nhược. Nói một cách khác là quân bình năng lượng calories giữa cung và cầu của cơ thể.
Dù ăn chay theo loại nào thì dưới góc độ dinh dưỡng cũng phải hội đủ ba nguyên tắc cơ bản:
- Thứ nhất: Ăn đa dạng nhiều loại thực phẩm. Trong khẩu phần ăn hàng ngày, nếu thiêu một thành phần nào đó lâu dài, dễ gât bệnh như thiếu các loại Vitamin A, B, C, D, E và chất xơ có thể dẫn đến ung thu ruột và dạ dày
Nên nhớ là không có bất kỳ một loại thực phẩm đơn độc nào bao hàm đầy đủ các chất dinh dưỡng mà cơ thể cần đến, chẳng hạn như cam cho nhiều sinh tố C, nhưng lại không có sinh tố B12.
- Thứ hai: Ăn càng loại thực phẩm càng ít chế biến hoặc chưa chế biến càng có lợi về dinh dưỡng. Cứ qua một lần chế biến thì chất dinh dưỡng của thực phẩm bị giảm đi do quá trình chuyển hóa.
Ví dụ như gạo được chế biến cho trắng vì qua quá trình đánh bóng gạo, đã làm mất đi rất nhiều chất dinh dưỡng ngoài vỏ hạt gạo. Các loại ngũ cốc khác cũng vậy và thực phẩm tươi tốt hơn thực phẩm đóng hộp.
- Thứ ba: Ăn chừng mực, tức là không nên ăn quá nhiều một loại thực phẩm hoặc ăn quá ít một loại và không ăn quá no hoặc để quá đói và tránh ăn nhanh, nuốt vội.
Trên đây là ba nguyên tắc cơ bản trong việc ăn chay để tạo sự cân đối và bảo đảm nguồn dinh dưỡng cho cơ thể và cho một sức khỏe tốt.
Một số người vẫn lầm tưởng ăn chay sẽ thiếu dinh dưỡng, nhưng thực tế khoa học đã chứng minh không phải như vậy. Việc thiếu dinh dưỡng và gây ra một số bệnh là do chúng ta đã ăn không đúng cách và thiếu hợp lý về dinh dưỡng, Vì thế yêu tố cân bằng dinh dưỡng là điều cần thiết.
Tổ chức ăn chay Hoa Kỳ đề nghị chúng ta nên ăn nhiều thực phẩm loại Whole Grains như gạo lức, bánh mì nâu, Cereals, các loại ngũ cốc chưa chế biến, rau đậu, trái cây tươi và ăn ít những thức ăn có chứa nhiều chất béo, chất ngọt và chất muối.
Một vị bác sĩ chuyên khoa về dinh dưỡng đề nghị một tỷ lệ hợp lý về dinh dưỡng chay là 4/6 hay 3/7 để chúng ta dễ nhớ. Tỷ lệ này có nghĩa là 4 phần hay 3 phần Whole grains và ngũ cốc loại ít chế biến hay chưa chế biến và 6 phần hay 7 phần rau, đậu, trái cây tươi.
Cũng có một số người ăn chay lo ngại rằng chế độ ăn chay dù bất cứ loại nào cũng sẽ ảnh hưởng không tốt đối với sức khỏe do không đầy đủ chất đạm. Điều này hoàn toàn không đúng vì các nhà dinh dưỡng cho biết hàm lượng chất đạm trong chế độ ăn chay nhiều hơn nhu cầu dinh dưỡng đòi hỏi. Tuy nhiên thức ăn có nguồn thực vật tuy giàu chất đạm nhưng có loại lại không đầy đủ Acid amino thiết yếu (ngoại trừ đậu nành).
Thí dụ như Lysine có trong gạo, bắp, lúa mì; Threonine có trong gạo; Tryptophan có trong bắp và Methionine trong các loại đậu. Vì thế các nhà dinh dưỡng khến cáo người ăn chay bên sử dụng đa dạng các loại chất đạm thực vật cho cân đối về mặt dinh dưỡng.
Thí dụ như xôi gạo lức nấu với đậu đen, đậu đỏ hay hạt sen, ăn với muối mè, bánh mì lát nâu phết bơ đậu phụng, súp đậu Lentil, đậu Lima, đậu đen hay đậu đỏ ăn với bánh mì nâu. Cơm gạo lức nấu với đậu trắng, đậu xanh, đậu ngự hay đậu đỏ. Hỗn hợp như thế vừa ngon lại vừa bổ.
Họ khuyên chúng ta sáu điều nên làm:
1.
THAY ĐỔI THỰC PHẨM THƯỜNG XUYÊN:
Như trên chúng tôi đã trình bày, không một món ăn nào cung cấp đày đủ chất dinh dưỡng cần thiết chẳng hạn như câm cho nhiều sinh tố C nhưng lại không có sinh tố B12 và một số sinh tố khác.
Chúng ta có thể dựa vào tỷ lệ dinh dưỡng chay như vừa nói để có một ý niệm nào đó khi chọn mua thực phẩm. Tuy nhiên cách nấu ăn cũng lại là một vấn đề quan trọng khác làm cho người ta thích ăn hay không.
Người Việt Nam chúng ta có cách nấu nướng hơi phức tạp và hơi mất thì giờ, nên nhiều khi không thích hợp cho thế hệ thứ hai sống tại hải ngoại. Vì thế, chúng ta nên tìm cách đơn giản hóa việc nấu ăn mà ăn vẫn ngon và vẫn có đầy đủ năng lượng.
2.
CẦN QUÂN BÌNH GIỮA ĂN UỐNG VÀ TẬP THỂ DỤC:
Một trong những điều cần thiết chúng ta phải làm là tạo thói quen ăn uống tốt như chúng tôi đã trình bày. Tuy nhiên việc ăn uống tốt là chuyện cần thiết, nhưng tập luyện thể dục để tiêu năng lượng dư thừa là chuyện quan trọng không kém vì nếu không, cơ thể chúng ta sẽ mập và mập dễ đưa đến một số bệnh như cao áp huyết, tai biến mạch mãu não và tiểu đường.
Chúng ta nên tập thể dục cho ra mồ hôi, cho nhịp tim đập nhanh hơn bình thường, như chúng tôi đã trình bày. Tập khoảng ba mươi phút đến một giờ mỗi ngày và năm lần mỗi tuần sẽ giúp cho cơ thể tránh được tứ độc hay là giảm đi sự nguy hại của tứ độc.
Thể dục còn làm cho xương cốt được cứng cáp, tim mạch được khỏe mạnh, bắt thịt dẻo dai, giúp cho tinh thần được sảng khoái, bớt lo âu hồi hộp, bớt bị trầm cảm; tăng sự tự tin và cảm thấy khỏe mạnh yêu đời, giúp dễ ngủ.
3.
BỚT ĂN MUỐI:
Sodium là loại muối dùng hàng ngày để nêm vào thứ ăn, nếu dùng nhiều có thể đưa đến bệnh cao áp huyết.
Thức ăn Việt Nam có nồng độ muối cao là món kho, các món phơi khô, các loại mắm v.v... Thực phẩm Hoa Kỳ có chứa nhiều muối là đồ hộp, các thực phẩm chế biến ăn chơi, các loại Junk foods, khoai tây chiên v.v... Khi nấu ăn trong nhà nên tránh nêm nhiều muối ăn để cho "đậm đà".
4.
TRÁNH THỨC ĂN CHỨA CHẤT BÉO BÃO HÒA (SATURATED FAT) VÀ CHOLESTEROL:
Nên hạn chế bớt chất béo thế nào cho tỷ lệ chất béo trong thức ăn chiếm hoảng 15% năng lượng hàng ngày.
Chất béo cung cấp năng lượng và cũng là chất trung gian khiến sinh tố A, D, E và K được hấp thụ qua vách ruột. Những chất béo dư thừa, nhất là Cholesterol ứ đọng ở thành vách mạch máu làm cho mạch máu bị nhỏ hẹp dần, đưa đến bệnh tai biến mạch mãu não.
Nên dùng dầu thực vật để nấu nướng, nhất là dầu Olive hay Canola. Nên giảm ăn trứng. Một cái lòng đỏ trứng cho khoảng 200mg Cholesterol.
5.
BỚT ĂN CHẤT NGỌT:
Đường là tiếng gọi thông thường của Glucose hay Carbohydrate, là một trong ba thành phần dinh dưỡng của cơ thể. Người Việt Nam cũng như các dân tộc Á Châu khác ăn nhiều đường hơn dân Tây phương qua dạng tinh bột như cơm, bún, mì sợi hoặc bánh mì.
Những thức ăn khác cho đường là sữa, trái cây, rau và hạt. Khoa học đã chứng minh rằng ăn nhiều đường không liên quan gì đến bệnh tiểu đường mà chỉ liên quan đến bệnh mập phì. Vì vậy chúng ta nên giảm bớt ăn ngọt, còn nếu thích ăn ngọt thì phải tăng cường vận động thể dục thể thao để iêu hao năng lượng dư thừa.
Tuy nhiên đường, muối và Cholesterol đều cần thiết cho cơ thể, không có đường thì không có năng lượng, không có muối thì không có hoạt động, không có Cholesterol thì không có kích thích tố (hormone).
Chúng ta nên nhớ chúng là những chất "bạn" chứ không phải là "kẻ thù", nhưng nếu chúng ta dùng nhiều quá thì bạn sẽ trở thành thù, chúng sẽ làm chúng ta bệnh!
6.
GIẢM ĂN JUNK FOOD:
"Junk Food" là tiếng lóng để chỉ những đồ ăn có mức dinh dưỡng thấp nhưng lịa có quá nhiều chất "không tốt" như đường, mỡ và muối có hại cho cơ thể.
Nhưng món "Junk food" thông thường phải kể là món khoai tây chiên (French fries), Pizza, bánh kẹo, các loại Chip, các loại Snack food.
Những món ăn này lâu lâu ăn cũng vui miệng, nhưng không nên dùng thường xuyên dễ bị mập và cao mỡ, cao máu. Các thức uống ngọt như Coca, Pepsi v.v... được xem là Junk food. Các món chè của dân mình có quá nhiều đường, có lẽ cũng nên xếp vào loại Junk food.
Điều quan trọng như chúng tôi trình bày là làm thế nào ăn chay cho đúng phương pháp mà phần lớn là do sự điều hòa thức ăn và tập luyện thế dục sao cho cân bằng giữa cái cung và cái cầu cho cơ thể., nhưng có lẽ chúng ta cũng không nên áp dụng một cách máy móc, vì ăn uống không chỉ là một nhu cầu sống còn, đối với quí vị tu sĩ cần phải có một thân thể khỏe mạnh, ít bệnh tật để tu hành. Đối với những người thường, ăn uống còn là một sự thưởng thức trong đời sống hàng ngày, cho nên làm thế nào để ăn uống một cách thoải mái, không quá gò bó mà vẫn cung cấp cho mình lượng dinh dưỡng vừa đủ, đó là cả một nghệ thuật và có tinh chất cá nhân.
Người ta bảo "Có thực mới vực được đạo", có ăn uống dàng hoàng, nhất là ăn hay phải dúng phương pháp mới khỏe mạnh. Tuy nhiên, ăn nhiều chất bổ béo quá thì, thưa quý vị: "Cái miệng nó hại cái thân".
(
Trích đăng, còn tiếp...) (^
!^)
