- 2. PHẦN GIẢI NGHI:
Đáp: Người có trí tuệ, tự biết thân tâm là hư giả, bốn đại vốn không, năm uẩn chẳng phải có, nên chỉ kiên cố trí tuệ mà chẳng yêu tiếc thân mạng, huống là tiền của, vật quí, siêng năng tu hành pháp Phật mà chẳng sanh nhàm mỏi, đó là chân thật bố thí.
Người có trí tuệ, biết thân là huyễn, không có ngã tưởng. Thân mình còn thế, thân người cũng vậy. Sáu trần ngoại cảnh đều là hoa đốm trong hư không. Đã biết là không hoa huyễn có thì chẳng còn phan duyên tham ái để khởi tâm thuận nghịch thương ghét sân si, ấy là chân thật trì giới.
Người có trí tuệ rõ biết thân tâm vô ngã, ngoại cảnh vô nhân, không mình không người tức là không có thị phi. Không mình không người thì ta đâu có nhục, huống chi ta cũng vô ngã thì ai mà chịu nhục, mà gọi là nhẫn nhục. Không mình không người nầy là chân thật nhẫn nhục.
Người có trí tuệ, chỉ dùng trí của mình tự chiếu soi, trong sốt mười hai thời ngày đêm chẳng quên tự chiếu soi. Thể chiếu soi hiện tiền tròn sáng độc lập, chẳng bị vọng trần làm mê hoặc, đó là chân thật tinh tấn.
Người có trí tuệ, chẳng bị trần làm mờ tối, chẳng bị vọng mê hoặc. Trí nhưtrời cao vốn sáng, tuệ như biển cả nguyên lặng, tuy động tịnh qua lại mà thể tánh linh giác vẫn lặng lẽ chẳng động, đó là chân thật thiền định.
Người có trí tuệ sáng suốt riêng soi, rõ ràng thường biết, thanh tịnh tròn sáng cùng khắp pháp giới. Người ngộ được như thế gọi là chân thật trí tuệ.
Thế nên biết y nơi trí tuệ thì lục độ vạn hạnh cho đến hết thảy Phật pháp đều đầy đủ ở trong đó. Thành thật mà nói thì Bát Nhã là mẹ chư Như Lai, thật đáng tin thay!
Cổ Đức cao tăng nói bốn câu kệ Bát Nhã đã giải thích xong.
Kinh Lăng Già chú thuyết bốn trí quán duy tâm thức là pháp quán chuyển tám thức thành bốn trí của Bồ tát Mã Minh, nói về ba tánh như sau:
- - Chân như là Viên thành thật.
- Nghiệp thức là Y tha khởi.
- Chuyển thức, hiện thức và phân biệt sự thức là Biến kế chấp.
- a. Dứt diệt tướng vô minh
- b. Dứt dị tướng vô minh
Diệu quan sát trí tức là ý thức không có niệm phân biệt, nên niệm không có tướng khác, tức là thức của năm căn trước cùng với ý thức thanh tịnh đồng sáng, tùy theo sáu trần đến liền hiện, biết khắp tất cả, ấy là Diệu quan sát trí.
- c. Dứt Trụ tướng vô minh
Bình đẳng tánh trí, tức là chuyển thức thứ bảy thành Bình đẳng tánh trí. Do từ vô thủy đến nay thức thứ bảy bên trong chấp thức thứ tám làm ngã, ngoài chấp các pháp, ấm, nhập, xứ, giới v.v... năm ấm, bốn đại, sáu trần làm cảnh giới tự thọ dụng, gọi là pháp chấp. Nay quán các pháp chỉ do tâm hiện, nên biết trong ngoài chỉ do tâm, há lại đem tâm chấp lấy tâm! Nếu yêu trong ghét ngoài là tâm lại ghét tâm. Nhưng các pháp là do vọng tưởng huyễn hiện, trong ngoài vốn không, tuy có mà chẳng phải thật. Vì biết trong ngoài chỉ là tâm, nên không thương ghét, lìa cả hai chấp Ngã và Pháp ấy gọi là Bình đẳng tánh trí.
- d. Dứt sanh tướng vô minh
Đại viên cảnh trí, tâm tánh vốn thanh tịnh, nhân bị vô minh huân tập, niệm che lấp, nay chỉ dùng chân như bình đẳng quán thì chánh niệm của ly niệm đồng hư không giới. Nên biết hư không tức tâm, tâm tức hư không. Tâm hư không là gương sáng tròn lớn không chỗ nào chẳng soi, tất cả ba cõi, bốn loài sanh, sáu đường cho đến cõi Phật ở mười phương, chư Phật Bồ tát tất cả hiền thánh đều là huyễn ảnh hiện trong gương tâm. Hãy lặng lẽ tự quán, đây là đạo lý gì?
Tất cả các pháp chẳng ngoài tướng phần và kiến phần. Nhưng đều là do tự chứng phần của tạng thức chuyển biến, thật giống như hình ảnh hiện trong gương.
- Nam nhi đại trượng phu
Tác sự mạc mãng lỗ.
Kính đĩnh thiết thạch tâm,
Trực thú bồ đề lộ.
Tà đạo bất dụng hành,
Hành chi chuyển tân khổ.
Bất dụng cầu Phật quả,
Thức thủ tâm vương chủ.
Nam nhi đại trượng phu,
Làm việc chớ lỗ mãng.
Tâm sắt đá vững vàng,
Thẳng bẳng trên giác ngạn.
Đường tà chớ nên đi,
Nếu đi càng cay đắng.
Chẳng cần cầu quả Phật,
Tự làm chủ tâm đăng.
KỆ CHUYỂN TÁM THỨC THÀNH BỐN TRÍ
THÀNH SỞ TÁC TRÍ- Ngũ căn viên trạm tánh hư minh,
Trí cảnh thường quang độc diệu linh.
Vạn tượng ư trung trình hữu tướng,
Tịch nhiên giám chiếu oánh chân tinh.
Năm căn tròn lặng tánh hư minh,
Gương trí thường soi ánh sáng linh.
Muôn tượng ở trong bày tướng có,
Lặng yên soi chiếu rạng chân tinh.
- Ý thức duy minh niệm lự hưu,
Ngũ căn tùy tức các châu lưu.
Lục trần đối chí giai trung hiện,
Quảng đại hàm dung diệu trí châu.
Ý thức sáng ngời niệm lự tan,
Năm căn theo đó dụng vô vàn.
Sáu trần đối chiếu nguyên trong hiện,
Trí ngọc nhiệm mầu rộng thênh thang.
- Niệm vô trụ tướng tắc tâm không,
Bình đẳng viên minh tịch chiếu thông.
Sanh tử Niết Bàn câu bất trụ,
Đường đường độc lộ quách hư dung.
Niệm không trụ tướng ắt tâm không,
Bình đẳng sáng tròn tịch chiếu thông.
Sanh tử Niết Bàn đều chẳng trụ,
Sờ sờ bày hiện thái hư đồng.
- Tạng thức như như hiện ngũ căn,
Tùy thời chiếu ứng nhứt nguyên chân.
Đản năng ly niệm hàm không giới,
Nhứt thiết giai vi huyễn ảnh trần.
Tạng thức như như hiện ngũ căn,
Tùy thời chiếu ứng nhứt nguyên chân.
Chỉ hay lìa niệm trùm không giới,
Tất cả đều như bóng huyễn trần.
KỆ SÁU CĂN, BẢY ĐẠI
Tổ Trúc Lâm Điều Ngự, tựa rằng:
Sáu căn hư vọng đồng là Bồ đề diệu tâm
Bảy đại cùng khắp thảy đều Như Lai tạng tánh.
Thanh Đàm Đạo Tuân Minh Chánh thuật kệ rằng:
NHÃN KIẾN
- Như bồ đào đóa hạ mi hoành,
Viên bích lưu ly lưỡng diệu tình.
Minh ám tương hình thành kiến thể,
Sắc không tề hiện diệu căn tinh.
Thanh hoàng xích bạch tùy cơ biện,
Trường đoản phương viên giá lý sinh.
Ký ngữ đương quan đồng tử giả,
Song linh thị hiện tức tâm minh.
- Tựa trái bồ đào dưới mày ngang,
Lưu ly hai khối ngọc sáng choang.
Sáng, tối nương nhau thành kiến thể,
Sắc, không đều hiện diệu căn quang.
Xanh, vàng, đỏ, trắng tùy cơ biện,
Dài, ngắn, vuông, tròn ấy vô vàn.
Nhắn người nên quán đôi tròng mắt,
Linh diệu phơi trần rõ tâm can.
- Như tân quyển diệp Thủ Lăng đề,
Quan Thế Âm Quan Tự Tại cơ.
Động tịnh tương trình thành thính chất,
Nhĩ hà hưởng ứng hiển căn tri.
Thử phương giáo thể văn âm tịnh,
Diệu pháp liên hoa trí tuệ trì.
Lục nhập viên thông thường đệ nhất,
Thiền môn Thích tử cộng quy y.
- Như cuống lá mới Thủ Lăng đề,
Quán Thế Âm, Quán tự tại cơ.
Động, tịnh cùng bày thành thính chất,
Xa, gần vang vọng hiển căn tri.
Giáo thể phương này: văn âm tịnh,
Diệu pháp liên hoa trí tuệ tri.
Sáu nhập viên thông thường bậc nhất,
Cửa thiền họ Thích thảy quy y.
- Như song thùy trảo bình trung cư,
Khổng lý linh quang giác tự như.
Hô hấp nhiêu tha thông xuất nhập,
Tỹ hương nhậm bỉ phổ tri tư.
Chúng sanh tánh mạng huyền do tại,
Nguyên khí châu lưu lại hữu tư.
Hương tỹ bất lai hà sở thức,
A Di Đà Phật hiện chân cơ.
- Song song như như dáng duỗi móng tay,
Trống rỗng linh quang giác tự khai.
Hơi thở ra vào đều thông suốt,
Mũi ngữi hương trần khắp biết hay.
Tánh mệnh chúng sanh ngầm trong ấy,
Nguyên khí châu lưu bởi có đây.
Hương, tỹ chẳng đến, đâu chỗ biết,
A Di Đà Phật hiện chân bày.
- Như sơ yển nguyệt bán viên hoàn,
Điềm biến tương tham nhứt thể quan.
Hàm đạm thường minh danh thiệt tướng,
Ngữ ngôn liễu lý hiển căn nhan.
Thánh phàm lý thú do tư đạo,
Tông chỉ nhân duyên bản thị thuyên.
Ẩm thủy tự đương tri lãnh noãn,
Hà tu hướng ngoại mích tâm can.
- Như mảnh trăng non nửa vành cong,
Nếm, vị hợp nhau một thể đồng.
Mặn, nhạt rõ ràng là tướng lưỡi,
Ngữ ngôn suốt lý tỏ bày xong.
Lý thú thánh phàm đều diễn nói,
Nhân duyên tông chỉ vốn đây thông.
Uống nước tự mình hay nóng, lạnh.
Cần chi hướng ngoại kiếm tổ tông.
- Như yêu cổ tảng hiện hình dung,
Căn thức y chi nhứt thể đồng.
Ly hiệp tương ma thành xúc giác,
Hàn ôn các dị biệt lai tông.
Pháp Hoa Trì Địa xưng tiên chứng,
Thuần giác di thân đốn ngộ không.
Thường niệm tha vi chư khổ bản,
Tánh không chân sắc thật vô cùng.
- Hình dáng in như cái trống cơm,
Căn thức cùng nương một thể đồng
Ly, hợp chạm nhau thành xúc giác,
Hàn, ôn mỗi mỗi chính nguyên tông.
Pháp Hoa Trì Địa đầu tiên chứng,
Thuần giác, quên thân đốn ngộ không.
Luôn nhớ xúc kia là gốc khổ,
Tánh không chơn sắc thật dung thông.
- Như u thất kiến tự tư lương,
Thống lãnh quần cơ tác chủ trương.
Sanh diệt lưỡng đoan tương tục niệm,
Hữu vô chư pháp giác tri tường.
Sát na vạn lý đô phân biệt,
Thuấn tức thời lai nhậm đoản trường.
Thiện ác thành phàm bao quát tận,
Đường đường tự tại pháp trung vương.
- Trong ngôi nhà tối, thấy suy lường,
Thống lãnh quần cơ nắm chủ trương.
Sanh diệt hai đầu tương tục niệm,
Có không các pháp giác tri tường.
Sát na muôn dặm đều phân biệt,
Chớp mắt ngay đây mặc đoản trường.
Thiện ác thánh phàm bao quát cả,
Đường đường tự tại pháp trung vương.