Hỏi: Như lời kinh nói: "Dốc lòng niệm Phật, chắc được vãng sanh qua cõi Cực Lạc phương Tây, chỉ cần theo một cửa ấy tức được thành Phật", sao còn nói quán tâm để cầu giải thoát là gì?
Ðáp: Phàm nói niệm Phật, cốt cần niệm chánh. Rõ nghĩa là chánh, không rõ nghĩa là tà. Niệm chánh chắc được vãng sanh, niệm tà sao qua đó được?
Nói "Phật" là nói "giác", tức tỉnh biết, tỉnh biết để thấy rõ chân tâm, đừng khiến niệm dữ lừng lên.
Nói "niệm" là nói "ức", tức gìn nhớ: gìn nhớ giữ giới hạnh, chẳng quên tinh tấn. Có hiểu như vậy mói gọi là niệm. Cho nên niệm cốt ở tâm, chẳng ở lời nói.
Mượn nơm đơm cá, được cá cần quên nơm.
Mượn lời cầu ý, được ý cần quên lời.
Ðã xưng niệm Phật trên danh từ, nên biết niệm Phật trong đạo lý.
Nếu tâm không thực, thì miệng niệm tụng tiếng suông, ba độc chất chồng, nhân ngã chèn lấp.
Ðem tâm vô minh hướng ngoài cầu Phật, nhọc sức ích gì.
Vả, tụng với niệm, nghĩa lý còn khác nhau xa.
- Tại tâm, gọi là niệm.
Thế mới biết:
Niệm theo tâm khởi, đó là giác hạnh - cửa huyền.
Tịnh theo miệng ra, đó là âm thanh - tướng dối.
- Tâm là chủ của muôn công đức.
Niết bàn thường vui do tâm mà ra.
Ba cõi lăn lóc cũng theo tâm dậy.
Tâm là cửa, là ngỏ của đạo xuất thế.
Tâm là bến, là ải của đạo giải thoát.
Cửa ngỏ đã biết, há lo khó vào?
Bến ải đã rõ, há ngại chẳng thông?
Dứt ba độc khiến ngàn thuở tiêu tan.
Nhốt sáu giặc khiến bặt đường phá rối.
Tự nhiên hằng sa công đức, thảy thảy trang nghiêm.
Vô số pháp môn mỗi mỗi thành tựu.
Vượt lên phàm, chứng vào thánh, mắt chẳng động xao.
Ngộ tại chốc liền, đợi gì lâu lắc.
Cửa chân sâu kín, thuật đủ được sao, đây chỉ trình bày sơ phép quán tâm đôi phần vậy.
Và kệ nói rằng:
- 1. Ngã bổn cầu tâm tâm tự trì,
Cầu tâm bất đắc đãi tâm tri.
Phật tánh bất tòng tâm ngoại đắc,
Tâm sanh tiện thị tội sanh thì.
Ta vốn cầu tâm tâm tự trì,
Cầu tâm chớ khá đợi tâm tri.
Tánh Phật ngoài tâm không chứng được,
Tâm sanh thì tội phát liền khi.
2. Ngã bổn cầu tâm bất cầu Phật,
Liễu tri tam giới không vô vật.
Nhược dục cầu Phật đản cầu tâm,
Chỉ giá tâm tâm tâm thị Phật.
Ta vốn cầu tâm chẳng cầu Phật,
Rõ ra ba cõi không một vật.
Ví muốn cầu Phật thà cầu tâm,
Chỉ tâm tâm tâm ấy tức Phật.